Uluslararası Zeytin Konseyi’nin 27-28 Ekim tarihlerinde Madrid’te yapılan Danışma Kurulu toplantısında zeytin ve zeytinyağı sektöründeki son veriler değerlendirildi. İspanya’daki toplantıda ele alınan verilere göre zeytin ve zeytinyağı üretiminde en keskin düşüş Türkiye’de zeytinyağında en çok artış ise İtalya’da bekleniyor.
Konsey’in Ekonomi ve Promosyon/Tanıtım Birimi tarafından yapılan sunuma göre zeytinyağında 2025-2026 sezonuna 935 bin ton stokla giriliyor.
Dünya zeytinyağı üretiminin 2025-2026 sezonunda 3 milyon 260 bin ton olacağı tahmin ediliyor. Bu geçen yıla göre yüzde 9 azalmayı öngörüyor. Geçen sezon dünya zeytinyağı üretimi 3 milyon 575 bin ton olarak tahmin edildi. İspanya’da kuraklığın etkili olduğu 2022 yılında 2 milyon 760 bin ton ve yine İspanya’daki kuraklık nedeniyle 2023 yılında ise 2 milyon 592 bin tonluk bir üretim gerçekleşti.
Bu yeni sezonda dünya zeytinyağı ithalatının 1 milyon 197 bin ton, tüketimin 3 milyon 207 bin ton ihracatın 1 milyon 182 bin ton ve dönem sonu stoklarının ise 1 milyon ton civarında olması bekleniyor.
Üretimde İtalya’da artış, Türkiye ve Tunus’ta düşüş var
Dünya zeytinyağı üretimine bakıldığında özellikle İtalya, Fas ve Mısır’da üretim artarken diğer üretici ülkelerin neredeyse tamamında üretim düşüşü bekleniyor. En keskin düşüş yüzde 43 ile Türkiye’de beklenirken, Ürdün’de yüzde 35, Arjantin’de yüzde 30, Tunus’ta yüzde 21 azalma olacağı tahmin ediliyor.
En yüksek üretim artışı ise yüzde 33 ile Fas’ta bekleniyor. İtalya’nın bu sezon zeytinyağı üretiminin yüzde 21 artacağı tahmin ediliyor. Mısır’da ise yüzde 11’lik artış bekleniyor.
Zeytinyağı piyasasının belirleyicisi Avrupa Birliği
Dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi olan İspanya’nın da içinde olduğu, İtalya, Yunanistan gibi büyük üreticilerin yer aldığı Avrupa Birliği ülkelerinde özellikle 2022 ve 2023 yılında yaşanan kuraklığın etkisiyle üretimde ciddi bir düşüş yaşanmıştı. 2021- 2022 sezonunda Avrupa Birliği’nin toplam üretimi 2 milyon 273 bin ton, 2022- 2023 sezonunda bu üretim 1 milyon 392 bin tona inerek son yılların en düşük seviyesine indi. Kuraklığın etkisi 2023- 2024 sezonunda da devam etti ve üretim 1 milyon 549 bin ton olarak gerçekleşti. Avrupa Birliği’nde 2024- 2025 sezonda üretim normale döndü ve 2 milyon 111 bin tonluk bir rekolte olacağı açıklandı. Yeni başlayan 2025-2026 sezonunda Avrupa Birliği’nin zeytinyağı üretimi 2 milyon 96 bin ton olarak tahmin edildi.
İspanya’da üretim normale döndü
Ülkeler bazında bakıldığında dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi olan İspanya’da 2022 ve 2023^te adeta kabus gibi çöken kuraklığın etkisi ile üretim neredeyse yarı yarıya azalmışken son iki sezondur üretim normale döndü. İspanya’da kuraklığın etkisiyle 2021-2022 sezonunda 1 milyon 493 bin ton olan zeytinyağı üretimi 2022- 2023 sezonunda 666 bin tona geriledi. 2023’te tekrar kuraklık yaşanınca üretim 2023-2024 sezonunda 854 bin ton oldu. 2024 yılında hava şartları normale dönünce İspanya’nın zeytinyağı üretimi de normale döndü ve 2024 – 2025 sezonunda üretim beklentisi 1 milyon 419 bin ton oldu. Bu yıl ise tahmin edilen üretim 1 milyon 372 bin ton.
İtalya’da artış Yunanistan’da düşüş var
Uluslararası Zeytin Konseyi’nin verilerine göre, İtalya’da bu sezon zeytinyağı üretiminde önemli bir artış olması öngörülüyor. İspanya2da olduğu gibi 2022 yılında İtalya’da da kuraklık etkili oldu ve 2021-2022 sezonunda 329 bin ton olan zeytinyağı üretimi 2022- 2023 sezonunda 241 bin tona düştü. 2023 – 2024 sezonunda üretim 328 bin tona yükselirken 2024’te tekrar kuraklığın etkisiyle üretim 248 bin tona geriledi. Bu yıl, yani 2025- 2026 sezonunda geçen yıla göre yüzde 21’lik artışla İtalya’nın zeytinyağı üretiminin 300 bin ton olacağı tahmin edildi.
Komşumuz Yunanistan’da ise 2021- 2022 sezonunda üretim 232 bin ton olurken 2022 – 2023’te yani İspanya ve İtalya’da kuraklığın şiddetli olduğu dönemde Yunanistan’daki üretim 345 bin ton gibi rekor bir seviyeye ulaştı. Fakat 2023 yılında Yunanistan’da kuraklıktan etkilendi ve zeytinyağı üretimi 2023 – 2024 sezonda 192 bin tona geriledi. 2024- 2025 sezonunda Yunanistan’ın ortalama üretimi olan 250 bin ton gerçekleşti. Bu sezon ise Yunanistan’da beklenen üretim 245 bin ton.
Tunus’ta zeytinyağı üretimi yüzde 21 azalacak
Dünya piyasalarını özellikle Avrupa’yı yakından ilgilendiren ülkelerden birisi Tunus. Bu ülkedeki zeytinyağı üretimi 2021- 2022 sezonunda 240 bin ton olurken, 2022 – 2023 sezonunda 217 bin ton, 2023- 2024’te 220 bin ton üretim gerçekleşti. Tunus’ta 2024 – 2025 sezonunda rekor bir üretim gerçekleşti ve zeytinyağı üretimi 340 bin ton olarak tahmin ediliyor. Bu yüksek artışın da etkisi ile bu sezon Tunus’un üretimi yüzde 21 düşüşle 270 bin ton olacağı tahmin ediliyor. Son yıllarda ortalama üretimi 231 bin ton olduğu dikkate alındığında ortalamanın üzerinde bir üretim var.
Bir başka Üretici ülke Fas’ta ortalama 130 bin ton olan zeytinyağı üretimi 2024-2025 sezonunda 90 bin tona düştü. Bu sezon 120 bin ton üretim beklenen Fas’ta geçen yıl üretim çok düştüğü için bu sezon yüzde 33 artış görünüyor.
Türkiye’nin verilerinde karmaşa var
Uluslararası Zeytin Konseyi’nin Madrid’te toplanan Danışma Kurulu toplantısına sunulan verilere bakıldığında Türkiye’nin yurtiçindeki verileri ile bu toplantıdaki veriler arasında ciddi farklılıklar var. Sektör temsilcileri veri bakımından Türkiye’nin ciddi prestij kaybı yaşadığını belirterek özellikle bu yıl açıklanan rekolte tahmininin kimseye inandırıcı gelmediğini ifade ediyor.
Türkiye’nin verilerine bakıldığında son 5 sezondaki ortalama zeytinyağı üretimi yıllık ortalama 320 bin ton. 2021- 2022 sezonunda 235 bin ton olan zeytinyağı üretimi, İspanya ve İtalya’da kuraklığın etkili olduğu 2022 yılında Türkiye’de rekor bir üretim gerçekleşti. Türkiye’nin 2022 – 2023 sezonunda zeytinyağı üretimi 451 bin ton oldu. 2023 – 2024 sezonunda İspanya’da kuraklık devam ederken Türkiye’de üretim 215 bin tona geriledi. 2024- 2025 sezonunda Türkiye’de zeytinyağı üretim rekoltesi 475 bin ton açıklandı. Ancak, Uluslararası Zeytin Konseyi’nin sunumunda bu üretim 505 bin ton olarak gösterildi. Bu yıl (2025-2026) sezonu için Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi Türkiye’nin üretimini 310 bin ton açıkladı. Uluslararası Zeytin Konseyi ise geçen yıla göre yüzde 43 düşüşle 290 bin ton olacağını tahmin ediyor.
Türkiye’yi yakından ilgilendiren Suriye’nin rakamlarına bakıldığında 2021- 2022 sezonunda 105 bin ton olan zeytinyağı üretimi 2022 -2023 sezonunda 134 bin ton, 2023 – 2024 sezonunda 122 bin ton ve 2024 – 2025 sezonunda 105 bin ton üretim olduğu bilgisi yer aldı. Bu yıl beklenen ise geçen yıla göre yüzde 10 düşüşle 95 bin ton olacak.
İthalatta ABD ilk sırada
Dünya zeytinyağı ithalatında ilk sırada Amerika Birleşik Devletleri var. Amerika Birleşik Devletleri’nin ortalama yıllık ithalatı 389 bin ton. Son üç sezondaki ithalatına bakıldığında 2022 – 2023 sezonunda 358 bin ton, 2023 – 2024’te 362 bin ton ve 2024 – 2025 sezonunda 444 bin ton zeytinyağı ithalatı yaptı. ABD’nin 2025 -2026 sezonunda 425 bin ton zeytinyağı ithal etmesi bekleniyor.
Amerika’dan sonra ikinci büyük ithalatçı aynı zamanda en büyük üretici konumundaki İspanya. Bu ülkenin yıllık ortalama ithalatı 102 bin ton. Diğer ithalatçı ülkeler arasında son 5 sezonda ortalama 90 bin ton ithalatla Brezilya ilk 3 ülke arasında yer alırken, Japonya, Kanada, Çin ve Avustralya gibi ülkeler ithalatta öne çıkan diğer ülkeler.
İhracatta İspanya ve İtalya ilk sıralarda
Dünya zeytinyağı ihracatında en çok ihracat yapan ülke aynı zamanda en büyük üretici olan İspanya. Bu ülkenin yıllık ortalama zeytinyağı ihracatı 403 bin ton. Bir başka önemli ihracatçı ülke İtalya. İtalya’nın yıllık ortalama ihracatı 214 bin ton Tunus’un ise 213 bin ton.
Türkiye’nin ihracat rakamlarında da özellikle son iki sezona ilişkin bir yanlışlık var. Uluslararası Zeytin konseyi verilerine göre, Türkiye’nin 2021- 2022 sezonunda 58 bin ton olan zeytinyağı ihracatı, İspanya’da yaşanan kuraklığın etkili olduğu 2022 yılında ihracat ciddi olarak artmış görünüyor. 2022 – 2023 sezonunda Türkiye’nin ihracatı 150 bin ton olarak gösterilirken bu dönemde başlayan ihracat yasakları ile 2023- 2024 sezonunda ihracat 69 bin tona düştü. 2024 – 2025 sezonunda 160 bin ton olarak yer alsa da bu rakamlarda ciddi yanlışlıklar olduğu görülüyor. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği verilerine göre bu sezon ihracatın 60 bin ton civarında gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Uluslararası Zeytin Konseyi’nin 2025-2026 sezonu için Türkiye’nin 100 bin ton yağ ihraç edeceği tahmini de inandırıcı görünmüyor. İhracatçılar bunun imkansız olduğunu ifade ediyor.